ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αν εξαιρέσουμε τη χρυσή εικοσαετία του ελληνικού κινηματογράφου (1955 – 1975), διάστημα κατά το οποίο η Ελλάδα μεγαλούργησε κινηματογραφικά, παράγοντας τις περισσότερες κατά κεφαλήν ταινίες παγκοσμίως, κερδίζοντας αλλεπάλληλες διακρίσεις και βραβεύσεις σε διεθνή φεστιβάλ και αποκομίζοντας τα διθυραμβικά σχόλια των απανταχού κριτικών με κλασσικά αριστουργήματα όπως «η Κάλπικη Λίρα» (1955), «Στέλλα» (1955), «ο Δράκος» (1956) και πολλά άλλα, η χώρα μας ήταν και παραμένει υποανάπτυκτη στον τομέα της έβδομης τέχνης, καθότι απειροελάχιστες είναι οι ελληνικές παραγωγές που έχουν καταφέρει να τραβήξουν πάνω τους τα βλέμματα της παγκόσμιας κοινότητας κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Εντούτοις, η πλούσια ιστορία και η φυσική ομορφιά του τόπου μας δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ασυγκίνητους τους ξένους κινηματογραφιστές, που συχνά επιλέγουν ως τόπο γυρισμάτων των ταινιών τους κάποιες από τις ειδυλλιακές τοποθεσίες που τόσο αφειδώς προσφέρει η Ελλάδα. Στο συγκεκριμένο αφιέρωμα θα αναφερθούμε στις γνωστότερες ξενόγλωσσες παραγωγές και συμπαραγωγές που έχουν γυριστεί στα εδάφη της πατρίδας μας.

1. Boy on a Dolphin (1957)

Σκηνοθέτης: Jean Negulesco

Ηθοποιοί: Alan Ladd, Clifton Webb, Sophia Lauren

Είδος: Περιπέτεια, Δράμα, Ρομάντζο

Διάρκεια: 111 λεπτά

Μια από τις πρώτες αμερικανικές παραγωγές που γυρίστηκαν στη χώρα μας είναι «Το Παιδί και το Δελφίνι«, μια ταινία που αποτίνει φόρο τιμής στα ελληνικά νησιά, παρουσιάζοντας πλάνα τραβηγμένα στην Ύδρα, τη Ρόδο, τη Δήλο, τη Μύκονο, τη Σαντορίνη και τον Πόρο, αλλά και σε περιοχές της ηπειρωτικής χώρας, όπως τα Μετέωρα, η Κόρινθος, ο Σαρωνικός και η Ακρόπολη.

Η ταινία αφηγείται την ιστορία μιας νεαρής δύτριας (Sophia Lauren) που ανακαλύπτει έναν πολύτιμο θησαυρό στο βυθό της Ύδρας. Ενώ ο άπληστος σύντροφός της (Clifton Webb), την πιέζει να πουλήσουν το θησαυρό σε έναν ύποπτο συλλέκτη τέχνης, η ίδια επιθυμεί να τον παραδώσει σε έναν έντιμο ανθρωπολόγο (Alan Ladd), που της έχει υποσχεθεί ότι θα τον παραδώσει στην ελληνική κυβέρνηση.

Αν και το έργο δεν διεκδικεί δάφνες ποιότητας, κατάφερε ωστόσο να διαφημίσει τόσο τις ομορφιές της χώρας μας όσο και την απαράμιλλη γοητεία της Sophia Lauren, μετατρέποντας την σε τεράστια σταρ. Αξέχαστη η σκηνή κατά την οποία η Lauren τραγουδάει στα ελληνικά τους στίχους του γνωστού τραγουδιού του Τόνι Μαρούδα «Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη«. Στην ιστορία έμεινε και το χαντάκι που έσκαψαν στην παραλία οι συντελεστές της ταινίας και μέσα στο οποίο περπατούσε η Ιταλίδα σταρ ώστε να φαίνεται κοντύτερη από τον συμπρωταγωνιστή της Alan Ladd. Το έργο προτάθηκε για Όσκαρ Καλύτερης Μουσικής.

2. Never on Sunday (1960)

Σκηνοθέτης: Jules Dassin 

Ηθοποιοί: Μελίνα Μερκούρη, Jules Dassin, Γιώργος Φούντας

Είδος: Κωμωδία, Δράμα, Ρομάντζο

Διάρκεια: 91 λεπτά

Η ταινία «Ποτέ την Κυριακή» γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στον Πειραιά και αφηγείται την ιστορία της Ίλιας (Μελίνα Μερκούρη), μιας ευαίσθητης, μορφωμένης και συναισθηματικής εταίρας που αποτελεί πρότυπο για τις εκδιδόμενες γυναίκες της περιοχής και των τριών αντρών που θέλουν να αλλάξουν τη ζωή της, ο καθένας για τους δικούς του εγωιστικούς ή μη λόγους. Το έργο έκανε παγκοσμίως διάσημη την πρωταγωνίστρια Μελίνα Μερκούρη, ενώ στα γυρίσματα συμμετείχαν σε μικρούς ρόλους πολλοί και γνωστοί Έλληνες ηθοποιοί της εποχής, όπως ο Θανάσης Βέγγος, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ και ο Φαίδων Γεωργίτσης).

Η εν λόγω ταινία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες κινηματογραφικές συμπαραγωγές που έχουν γυριστεί στη χώρα μας. Το έργο βραβεύτηκε με Όσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού για τη μαγευτική μελωδία του Μάνου Χατζηδάκη «Τα Παιδιά του Πειραιά» (το πρώτο μη αγγλικό τραγούδι στα χρονικά του θεσμού που τιμήθηκε με Όσκαρ, καθώς και εκείνο με τις περισσότερες διασκευές παγκοσμίως), ενώ έλαβε τέσσερις (4) ακόμα υποψηφιότητες στις κατηγορίες Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Καλύτερου Σεναρίου, Καλύτερης Ενδυματολογίας και Α´ Γυναικείου Ρόλου.

3. The Guns of Navarone (1961)

Σκηνοθέτης: J. Lee Thompson

Ηθοποιοί: Gregory Peck, David Niven, Anthony Quinn, Richard Harris, Ειρήνη Παπά

Είδος: Δράση, Περιπέτεια, Δράμα

Διάρκεια: 158 λεπτά

Η ταινία «Τα Κανόνια του Ναβαρόνε» αφηγείται τις περιπέτειες των μελών μιας επίλεκτης βρετανικής ομάδας στην προσπάθειά τους να διασχίσουν την κατεχόμενη από τα ναζιστικά στρατεύματα Ελλάδα και να καταστρέψουν τα πελώρια κανονιά του νησιού Ναβαρίνο με τα οποία οι Γερμανοί εποπτεύουν ένα σημαντικό θαλάσσιο πέρασμα. Η παραγωγή συγκέντρωσε ένα καστ αστέρων με αποτέλεσμα ο προϋπολογισμός να ξεπεράσει το αστρονομικό (για τα δεδομένα της χώρας μας) ποσό των έξι (6) εκατομμυρίων δολαρίων. Το έργο αποτέλεσε τεράστια εισπρακτική επιτυχία, τιμήθηκε με το Όσκαρ Καλύτερων Οπτικών Εφέ και απέσπασε άλλες έξι (6) υποψηφιότητες στις κατηγορίες Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Καλύτερου Σεναρίου, Καλύτερου Ήχου, Καλύτερης Μουσικής και Καλύτερης Επεξεργασίας Εικόνας.

Το έργο μονοπώλησε το ενδιαφέρον των ειδησεογραφικών πρακτορείων ολόκληρου του κόσμου, ενώ αναβάθμισε σε πολύ μεγάλο βαθμό τον τουρισμό της Ρόδου, όπου και είχε καταλύσει το κινηματογραφικό επιτελείο της ταινίας. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων (στα οποία συμμετείχαν εκατοντάδες ντόπιοι κάτοικοι και ιδίως νεαροί άντρες που είχαν σπεύσει να ξυρίσουν τα μουστάκια τους για να παραστήσουν τους Γερμανούς στρατιώτες) στη Λίνδο της Ρόδου, το παρών έδωσε σύσσωμη η αριστοκρατία της Ελλάδας, προεξεχουσών της βασίλισσας Φρειδερίκης και των πριγκιπισσών Ειρήνης και Σοφίας, καθώς και της βασίλισσας της Ρουμανίας Ελένης, προκειμένου να θαυμάσουν από κοντά τους αστέρες του Hollywood. Μάλιστα ένας εξ αυτών, ο Anthony Quinn, μαγεύτηκε τόσο από την ομορφιά του τόπου που επιχείρησε να αγοράσει μια παραλία της Ρόδου, χωρίς ωστόσο να τα καταφέρει καθώς συνάντησε ως εμπόδιο τα γραφειοκρατικά κωλύματα που από τότε χαρακτήριζαν το ελληνικό κράτος.

4. Phaedra (1962)

Σκηνοθέτης: Jules Dassin 

Ηθοποιοί: Μελίνα Μερκούρη, Anthony Perkins, Raf Vallone

Είδος: Δράμα

Διάρκεια: 115 λεπτά

Η ταινία «Φαίδρα» αποτέλεσε την τέταρτη συνεργασία του καλλιτεχνικού (και όχι μόνο ζεύγους) Dassin – Μερκούρης. Στο έργο, η Φαίδρα (Μελίνα Μερκούρη), δεύτερη σύζυγος του εφοπλιστή Θάνου Κυρίλη (Raf Vallone), ερωτεύεται τον Αλέξη (Anthony Perkins), το γιο που έχει ο σύζυγός της από τον πρώτο του γάμο. Παρότι η σχέση τους είναι καταδικασμένη από την αρχή, εντούτοις κανείς από τους δύο δεν καταφέρνει να πνίξει τα συναισθήματά του.

Χωρίς να φτάνει τα υψηλά ποιοτικά επίπεδα του «Ποτέ την Κυριακή«, η «Φαίδρα» απέσπασε καλές κριτικές τόσο στους ευρωπαϊκούς όσο και στους αμερικανικούς καλλιτεχνικούς κύκλους (παρότι αρκετοί κριτικοί χαρακτήρισαν ρηχή και μονοδιάστατη την ερμηνεία του πρωταγωνιστή του «Psycho» Anthony Perkins), ενώ προτάθηκε και για το Όσκαρ Καλύτερης Ενδυματολογίας, χάρη στην εκπληκτική δουλειά της Θεσσαλονικιάς Θεώνης Βαχλιώτης – Όλντριτ, που κατάφερε εντέλει να κερδίσει το Όσκαρ Ενδυματολογίας για την ταινία «The Great Gatsby» (1974).

Μέρος των γυρισμάτων της ταινίας πραγματοποιήθηκε στην Ύδρα και στον Πειραιά, ενώ γνωστό είναι και το περιστατικό στα ναυπηγεία του Σκαραμαγκά, όταν κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων προκληθήκαν επεισόδια ανάμεσα στο προσωπικό και τους ηθοποιούς, με αποτέλεσμα η δεξαμενή πάνω στην οποία βρίσκονταν η Μελίνα Μερκούρη και ο Jules Dassin να βυθιστεί και το ζεύγος να βρεθεί στα νερά μέχρι τα γόνατα.

5. Zorba the Greek (1964)

Σκηνοθέτης: Μιχάλης Κακογιάννης 

Ηθοποιοί: Anthony Quinn, Alan Bates, Lila Kedrova, Ειρήνη Παπά

Είδος: Κωμωδία, Δράμα

Διάρκεια: 144 λεπτά

Φτάνουμε αισίως στην πιο γνωστή και επιτυχημένη συμπαραγωγή που έχει γυριστεί στη χώρα μας και συγκεκριμένα σε διάφορες τοποθεσίες της Κρήτης, όπως τα Χανιά, η Χερσόνησος, ο Σταυρός και το Κόκκινο Χωριό. Η ταινία «Ζορμπάς» κέρδισε την παγκόσμια καταξίωση και σάρωσε στα βραβεία Όσκαρ της χρονιάς, κατακτώντας τρία (3) χρυσά αγαλματίδια (Καλύτερης Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης για τη δουλειά του Βασίλη Φωτόπουλου, Καλύτερης Κινηματογράφησης και Β´ Γυναικείου Ρόλου), ενώ ήταν υποψήφια και σε άλλες τέσσερις (4) κατηγορίες (Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου και Α´ Ανδρικού Ρόλου).

Η υπόθεση του έργου απλή. Ένας συντηρητικός και μίζερος Άγγλος συγγραφέας (Alan Bates) ταξιδεύει για δουλειές στην Κρήτη, όπου και γνωρίζει τον γεμάτο πάθος και αγάπη για τη ζωή Ζορμπά (Anthony Quinn), με αποτέλεσμα η κοσμοθεωρία του να αρχίσει σταδιακά να αλλάζει. Όταν, όμως, ο Μιχάλης Κακογιάννης σκηνοθετεί βιβλίο του αθάνατου Νίκου Καζαντζάκη με πρωταγωνιστή τον αξεπέραστο Anthony Quinn υπό τη μουσική υπόκρουση των χορευτικών μελωδιών του άφθαστου Μίκυ Θεοδωράκη, τότε το αποτέλεσμα μονάχα μαγικό μπορεί να είναι. Αξιοσημείωτη είναι και η συμμέτοχη πολλών διάσημων Ελλήνων ηθοποιών στα γυρίσματα, όπως ο Γιώργος Φούντας, η Άννα Κυριακού, η Ελένη Ανουσάκη, ο Γιώργος Βογιατζής και ο πολυαγαπημένος Σωτήρης Μουστάκας –στην πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση.

6. Topkapi (1964)

Σκηνοθέτης: Jules Dassin

Ηθοποιοί: Μελίνα Μερκούρη, Peter Ustinov, Maximilian Schell

Είδος: Περιπέτεια, Κωμωδία, Έγκλημα

Διάρκεια: 120 λεπτά

Η Ελίζαμπεθ Λιπ (Μελίνα Μερκούρη), μια απατεώνας διεθνούς κλάσης, συγκεντρώνει μια συμμορία εγκληματικών στοιχείων στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να κλέψουν ένα πετραδοστόλιστο εγχειρίδιο από το μουσείο του Τοπ Καπί. Ανάμεσα στα μέλη της συμμορίας βρίσκεται και ο κατάδικος Άρθουρ Σίμπσον (Peter Ustinov), τον οποίο εκβιάζει η τουρκική αστυνομία για να γίνει σπιούνος της.

Η ταινία «Τοπ Καπί» αποτελεί την πιο διασκεδαστική κινηματογραφική δουλειά του καλλιτεχνικού διδύμου Dassin – Μερκούρης. Αρκετές σκηνές του έργου γυρίστηκαν στην Καβάλα, ενώ σε αυτό συμμετέχει και ο έξοχος Βρετανός ηθοποιός, συγγραφέας, σεναριογράφος, δημοσιογράφος, ιστορικός (και μεγάλος φιλέλληνας) Peter Ustinov, που τιμήθηκε με το Όσκαρ Β´ Ανδρικού Ρόλου για την εκπληκτική ερμηνεία του.

7. For Your Eyes Only (1981)

Σκηνοθέτης: John Glen 

Ηθοποιοί: Roger Moore, Carol Bouquet, Topol

Είδος: Δράση, Περιπέτεια

Διάρκεια: 127 λεπτά

Ούτε ο περίφημος Βρετανός πράκτορας James Bond κατάφερε να αντισταθεί στη σαγήνη των ελληνικών τοπίων. Σύμφωνα με την υπόθεση, ένα βρετανικό πλοίο, που μεταφέρει τον υψηλής τεχνολογίας αποκωδικοποιητή ATAC, χτυπά σε νάρκη και βυθίζεται. Ο Τζέιμς Μποντ (Roger Moore) καλείται να βρει και να φέρει πίσω την πολύτιμη συσκευή και για το σκοπό αυτό συνεργάζεται με τη Μελίνα (Carol Bouquet), κόρη αρχαιολόγων που ζητά να εκδικηθεί τη στυγερή δολοφονία των γονιών της.

Το Σεπτέμβριο του 1980 το επιτελείο της δωδέκατης ταινίας της σειράς James Bond επισκέφτηκε την Κέρκυρα, όπου και πραγματοποίησε γυρίσματα σε διάφορες τοποθεσίες του νησιού, όπως το Παλαιό Φρούριο, το Αχίλλειο, το Καλάμι και το χωριό Πάγοι. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων οι κάτοικοι του νησιού φρόντιζαν να δείχνουν με κάθε τρόπο την αγάπη τους προς τα πρόσωπα των διάσημων ηθοποιών.

Όταν, όμως, οι συντελεστές του έργου μετέβηκαν στα Μετέωρα για να ολοκληρώσουν τα γυρίσματα, η υποδοχή που συνάντησαν ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη, καθώς οι καλόγεροι των τοπικών μοναστηριών δεν επιθυμούσαν να γυριστεί εκεί μια ταινία βίας. Οι τελευταίοι, μάλιστα, έφτασαν στο σημείο να καλύψουν τους βράχους με μουσαμά, σεντόνια και πανό, χαλώντας έτσι το σκηνικό των γυρισμάτων. Τελικά η υπόθεση οδηγήθηκε ενώπιων της ελληνικής δικαιοσύνης, η οποία και δικαίωσε τους παραγωγούς της ταινίας, αποφασίζοντας ότι οι μοναχοί είχαν δικαιώματα μονάχα για το εσωτερικό των μοναστηριών τους. Εντέλει η κινηματογράφηση συνεχίστηκε ομαλώς, το έργο αποτέλεσε εισπρακτική επιτυχία και έλαβε μια υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού.

8. Le Grand Bleu (1988)

Σκηνοθέτης: Luc Besson 

Ηθοποιοί: Jean Reno, Rosanna Arquette, Jean-Marc Barr

Είδος: Περιπέτεια, Δράμα

Διάρκεια: 168 λεπτά

Επόμενη στη λίστα μας η διεθνής (Γαλλία – Ιταλία – Αγγλία) συμπαραγωγή «Απέραντο Γαλάζιο«, του σπουδαίου Γάλλου σκηνοθέτη Luc Besson. Στην ταινία, δύο παιδικοί φίλοι, ο Ζακ (Jean-Marc Barr) και ο Ένζο (Jean Reno), μεγαλώνουν μαζί στην πανέμορφη Αμοργό της δεκαετίας του 1960, οπότε και αποφασίζουν να ασχοληθούν μελλοντικά με τις καταδύσεις.

Μεγάλο μέρος της ταινίας, που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές παγκοσμίως, γυρίστηκε στην Αμοργό και στην Ίο, διαφημίζοντας έτσι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα νησιά των Κυκλάδων στο εξωτερικό. Μάλιστα ο απόηχος του έργου ήταν τόσο μεγάλος που πολλοί Γάλλοι έσπευσαν να αγοράσουν σπίτια στην Αμοργό, ενώ μέχρι σήμερα –και καθ’ όλη τη διάρκεια των τελευταίων τριάντα χρόνων– μια καφετερία στην Αιγιαλή της Αμοργού προβάλει καθημερινά την ταινία! Αξέχαστες οι σκηνές στα βαθυγάλανα νερά κάτω από το ηλικίας εννιακοσίων (900) ετών Μοναστήρι της Παναγιάς Χοζοβιώτισσας, το οποίο κρέμεται σε απόκρημνους βράχους τριακόσια (300) μέτρα πάνω από την ακτή.

 

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…